De koffieplant is eigenlijk een boom, maar omdat de koffieplant vanwege de pluk gesnoeid wordt tot twee à drie meter hoog, wordt er meer gesproken van een struik dan een boom. Nieuwe aanplant heeft drie tot vijf jaar nodig om zich volledig te ontwikkelen en om genoeg vruchten te geven om te gaan oogsten. Uiteindelijk leveren koffiestruiken vanaf dit moment ongeveer vijftien jaar lang, een jaarlijkse oogst.
In de gebieden waar de koffiestruik groeit, heerst een tropisch klimaat met twee seizoenen: het droge en het regenseizoen. Een week na de eerste regenval begint er bloesem aan de takken van de koffiestruiken te verschijnen. Deze bloesem vormt de basis voor de bes die gevormd wordt. dit duurt ongeveer zes weken. De bes, inmiddels met zaden in de karakteristieke vorm van de koffieboon, wordt in acht maanden rijp. Ze heeft dan meestal een rood tot violet rode kleur. Een handig trucje: De bessen zijn klaar om te plukken als de zachte pitten verschijnen als je zachtjes in de koffiebes knijpt.
In een normale vrucht liggen de twee bonen met de platte kant naar elkaar toegekeerd. Soms komt het voor dat één van de twee bonen niet tot ontwikkeling is gekomen en dan groeit er één ronde boon. Deze boon wordt ook wel mannetjes koffie, parelkoffie of peaberry genoemd.